به گزارش میراث آریا به نقل از روابط عمومی صندوق توسعه و احیا، نجمه نادری کارشناس حوزه بافت تاریخی یزد گفت: پردیس فهادان به مجموعه خانه‌هایی می‌گویند که با نام خانه عرب‌ها در محله فهادان شناخته می‌شود. قدمت این مجموعه به دوره قاجار بازمی‌گردد و احداث یک سری از بناها نیز، همزمان با اوایل دوره پهلوی بوده است.

او ادامه داد: بخش اعظم این مجموعه مسکونی بوده و یک مسجد دو طبقه به نام مسجد عرب و عجم نیز دارد و بخشی از مسجد نیز، روی ساباط قرار گرفته است و فرم معماری خاص و منحصر به فردی دارد.

نادری اضافه کرد: از جمله این بناها، حمام ابوالمعالی و متعلقات آن است که جزو مجموعه عرب‌ها محسوب نمی‌شود اما به علت قرابت مکانی، جزو مجموعه پردیس فهادان به حساب می‌آید.

نشانه‌های پیوند اجتماعی ساکنان پردیس فهادان در معماری آن

این فعال حوزه بافت تاریخی تصریح کرد: این مجموعه علی‌رغم دسترسی خوب و گسترده به محله‌های اطراف از جمله محله فهادان، شاه ‌ابوالقاسم و چهار سوق، یک دربند خاص در درون محوطه دارد. این دربند یکی از طولانی‌ترین دربندهای یزد و پرتعددترین آن‌ها از لحاظ تعداد بناهاست.

او افزود: به علت نسبت فامیلی و التزام اجتماعی و ارتباط قوی که بین خانواده ‎های ساکن در این محدوده وجود داشته است، این دربند خاص در این محوطه به وجود آمد که به دربند عرب‌ها شناخته می‌شود.

نادری اضافه کرد:حریم و امنیت این خانه‌ها از طریق آن دربند تامین شده و به نوعی تمام این خانه‌ها به این دربند دسترسی دارند. مجموعه عرب‌های فهادان یک مجموعه قوی اجتماعی در بافت تاریخی یزد محسوب می‌شود.

ضرورت توجه به هویت فرهنگی در احیای بناهای تاریخی

این فعال حوزه بافت تاریخی با اشاره به ضرورت توجه به هویت فرهنگی در احیای بناهای تاریخی، خاطر نشان کرد: مجموعه فهادان در مرکزی‌ترین قسمت محدوده ثبت شده جهانی است، بنابراین لازم است نکات فرهنگی نیز در احیای آن در نظر گرفته شود.

او افزود: وقتی اینچنین مجموعه‌های نفیسی می‌خواهد احیا شود، فرآیند احیای آن باید در راستای تقویت فرهنگ محلی باشد و اصالت بنا نیز حفظ شود.

مسئول دفتر بازآفرینی محله شاه ابوالقاسم با اشاره به برخی بناهای تاریخی یزد بیان کرد: برخی از بناها به حال خود رها شده و به دلیل برخی کوتاهی‌ها از سوی بهره‌برداران در انجام تعهدات، بهره‌برداری درخور و شایسته‌ای از بناها صورت نمی‌گیرد.

کارشناس بافت تاریخی یزد اضافه کرد: بنایی که از زمان احداث تا زمان فعالیتش به عنوان محل سکونت استفاده می‌شد و می‌تواند با تغییر کاربری، به بنایی تبدیل شود که نماینده فرهنگ یزدی‌ها باشد، از همین رو لازم است بهره‌برداری مرتبط و شایسته‌تری برای این بناها در نظر گرفته شود و عدم تحقق این امر، می‌تواند موجب نارضایتی‌ ساکنان محلی نیز شود.

بی توجهی به انتظارات حداقلی مردم ساکن در بافت تاریخی

مدیر سابق پایگاه میراث فرهنگی اردکان تاکید کرد: تملک و واگذاری تعداد زیادی از این بناها، با نیت جلوگیری از تخریب بیش‌تر آن‌ها، اتفاق افتاد. حتی تعدادی نیز با کمک خود مردم محلی و به قیمت کمی به میراث فرهنگی واگذار شد.

نادری ادامه داد: در سال های گذشته، این ذهنیت در مردم وجود نداشت که خودشان می‌توانند با احیا و بهره‌برداری از بنا، کسب درآمد کنند و با تصور اینکه نگهداری از این خانه‌ها صرفا هزینه‌بر است، بناها را به منظور حفاظت از آن‌ها، به میراث فرهنگی واگذار کردند و میراث فرهنگی نیز بقیه خانه‌های مجموعه فهادان را خریداری کرده و آن‌ها را در قالب مجموعه پردیسان به بهره‌بردار واگذار کرد.

این کارشناس میراث فرهنگی خاطر نشان کرد: اهالی بافت تاریخی انتظار دارند که مسئولان در کنار تمرکز بر صنعت گردشگری و مسافران و بازدیدکنندگان، یک امتیاز ویژه به ساکنان بناهای موجود در بافت تاریخی نیز  بدهند.

او افزود: برای مثال اگر بنایی به سرمایه‌گذار داده شود، حمایت‌هایی نیز در قالب اعطای وام و تسهیلات، خدمات مشاوره‌ای و معرفی و تبلیغ برای سرمایه‌گذار انجام می‌شود، اما ساکنان بافت از بسیاری از خدمات شهروندی و رفاهی محرومند.

مردم محلی، بی‌خبر از دغدغه‌مندی و رویکرد جدید صندوق توسعه و احیا

نادری به جلسه مشترک با مدیران صندوق توسعه و احیا اشاره کرد و گفت: در جلسه‌ای که با مدیر عامل صندوق و احیا داشتیم، پی بردیم که رویکرد و نگاه صندوق، با آنچه که در اذهان ساکنان مجموعه‌های بافت تاریخی شکل گرفته، متفاوت است و این نکته را به گوش مردم دغدغه‌مند یزد نیز رساندم.

مسئول فنی سابق تیم تدوین پرونده ثبت جهانی یزد، توضیح داد: مدیر عامل صندوق، پس از اینکه از اوضاع خانه‌های تاریخی و نارضایتی‌های مردم محلی با خبر شدند، با یادآوری رسالت صندوق، اظهار کرد که دغدغه اصلی صندوق توسعه و احیا، مرمت و احیای همین بناهایی است که استفاده نادرستی از آن‌ها می‌شد و عواید مالی نیز برای صندوق نداشته و تنها هدف ما این است که این بناها، احیا شده و به مرحله بهره‌برداری برسند.

نادری ادامه داد: دکتر طلایی نوید دادند در صورتی‌که ممکن باشد تا بنایی با کاربری مشخص، توسط ساکنان آن احیا شود، صندوق توسعه و احیا، همکاری کاملی با ساکنان آن، جهت مشارکت در مرمت و احیا و همچنین بهره‌برداری از آن خواهد داشت.

او اضافه کرد: همچنین در این جلسه، درخواست مردم محلی مبنی بر احداث فضای ورزشی برای بانوان در یکی از زمین‌های مناسب درون بافت تاریخی را نیز به گوش مدیر عامل صندوق رساندیم و او نیز قول همکاری و پیگیری این موضوع را دادند.

لزوم توجه مسئولان میراث فرهنگی استان یزد به ساکنان بافت تاریخی

 نادری درباره احیا و بهره‌برداری مطلوب بناها توضیح داد: اگر احیا و بهره‌برداری از بناها به‌گونه‌ای باشد که ایجاد اشتغال کرده و نیازهایی از اهلی را برطرف کند و منفعتی برای ساکنان بافت تاریخی داشته باشد تا سختی‌ها و محدودیت‌های زندگی در بافت تاریخی را راحت‌تر بپذیرند، امیدوارکننده خواهد بود.

 او در انتها به لزوم به‌کارگیری مردم محلی در فرآیند مرمت و احیای بناها اشاره کرد و گفت: ۷۳۰ هکتار بافت ملی در یزد داریم و اگر این بافت فقط توسط سرمایه‌گذار یا دولت اداره شود، مرمت و احیای درخور آن، دور از تصور است و خود ساکنان باید از بافت حفاظت کنند تا مشکلی برای بناها پیش نیاید.

نادری ادامه داد: امیدواریم تا با برقراری ثبات مدیریتی در صندوق توسعه و احیا، روندی در پی گرفته شود که تمرکز و توجه اصلی، به مردم و تحقق خواسته‌های آنان باشد نه صرفا جذب سرمایه‌گذار و صنعت گردشگری. این‌گونه می‌توان مرمت و احیا و بهره‌برداری شایسته از این بناها را به تحقق نزدیک دانست.